De geschiedenis leert dat niets op zichzelf, of zonder oorzaak en gevolg gebeurt. Het leert ons dat er nooit iets hoeft te gebeuren zoals het al gebeurd is. Duidelijk is dat er weinig verandert als op een specifiek moment er geen mensen waren die uitdagingen van het moment niet aandurfden en aankonden. Er zijn inderdaad grote en vaak ondoorgrondelijke krachten in de geschiedenis waarvoor zelfs de meest uitzonderlijke individuen onbeduidend lijken. Het is echter wonderbaarlijk hoe vaak gebeurtenissen bepaald worden door een enkele persoonlijkheid of de bijdrage van die persoon. Zo is het ook gegaan met Klaas Tuinstra en Aruba.
Vroeg in mijn politieke carrière in 2001 stond ik voor de uitdaging om een nieuw impuls te geven aan de Arubaanse Volkspartij (AVP) en vanuit de oppositie aansprekende ideeën voor de toekomst van Aruba te ontwikkelen. De geschiedenis wilde dat ik op dat belangrijke kruispunt kon rekenen op de steun van grote lokale denkers zoals dr. mr. Mito Croes, mr. Eddy Croes en mr. drs. Piet Pronk. Tegelijkertijd breidde mijn kring aan raadgevers zich uit naar het Europees deel van het Koninkrijk. Voor thema’s, zoals de mogelijkheden voor Aruba binnen de Europese Unie en een nieuwe constructieve samenwerking binnen ons Koninkrijk, kon ik altijd rekenen op goed onderbouwde en wijze adviezen van mr. dr. Ernst Hirsch Ballin en mr. Laurens Jan Brinkhorst.
De christendemocratische familie in het Koninkrijk bleek bij de herbronning van de plannen en ideeën van de AVP voor Aruba van grote waarde. De ondersteuning van voormalig Tweede Kamerlid, Eerste Kamerlid en Minister van Defensie, Hans Hillen (CDA), leidde heel snel tot de betrokkenheid van het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA onder leiding van dr. Ab Klink en met steun van CDA-leider Jan Peter Balkenende, bij deze herbronning. Zij dachten mee en adviseerden in de instelling van een eigen wetenschappelijk bureau voor de AVP en droegen enorm bij aan de oplossingen voor de uitdagingen waarvoor Aruba stond. Al heel snel werd de hulp ingeroepen van voormalig Tweede Kamerlid, Klaas Tuinstra.
Binnen de AVP wilden we vanuit de oppositie en anticiperend op mogelijke regeringsverantwoordelijkheid nadenken over het redden van het ambtenarenpensioenfonds, het ouderdomspensioenstelsel en de algemene ziektekostenverzekering van Aruba. Deze fondsen stonden aan de rand van het faillissement en hingen als een molensteen om de nek van de openbaren financiën. De CDA-kopstukken lieten mij weten dat er in heel Nederland geen betere cijferman was voor deze klus dan Klaas Tuinstra. Als AVP-leider werd mij daarbij wel meteen gezegd dat Klaas niet alleen erg sterk was met cijfers dat het eigen Nederlandse CPB liet narekenen, maar dat hij ook een vasthoudende, soms moeilijke persoonlijkheid had. Dat was voor mij geen ontmoediging om de man te leren kennen en een beroep te doen op zijn kennis. Veel overtuigingskracht had ik niet nodig. De uitdagingen om de AVP beleidsmatig te steunen op onder meer de grote financiële problemen in de sociale zekerheid, maar ook op allerlei andere beleidsterreinen was koren op zijn molen. Tientallen bezoeken heeft Klaas op eigen kosten afgelegd om de AVP als oppositiepartij en haar Wetenschappelijk Instituut FESCA degelijk voor te bereiden. Zijn counterpartners op Aruba waren niet alleen de Statenfractie en het partijbestuur, maar ook trekkers bij FESCA, zoals drs. Arjen Alberts en voormalig minister van Economische Zaken en Statenlid voor de AVP, mr. drs. Richard Arends.
Op basis van de uitgangspunten die de AVP als partij had geformuleerd voor een nieuw Aruba, heeft Klaas het financiële kader ontwikkeld waarbinnen het beleid van de kabinetten Mike Eman I en II, tot uitvoering gebracht werd. Beleidsterreinen werden helemaal in kaart gebracht en voorzien van duidelijke financiële onderbouwing en vervat in rapporten van FESCA.
Na onze gezamenlijke oppositiejaren was Klaas Tuinstra van 2009 tot 2017 adviseur van de Minister-President en de Minister van Financiën – en later Economische Zaken – Mike de Meza. Toen het kabinet Mike Eman I aantrad midden in de financiële wereldcrisis, waarin niet alleen de raffinaderij op Aruba haar deuren sloot, maar ook het toerisme een forse inzinking te verwerken kreeg, was het Klaas Tuinstra die kon adviseren bij de snel veranderende situatie en het nodige nieuw beleid financieel helpen onderbouwen. Daarbij steunde hij op zijn buitengewone kennis van de openbare financiën, zowel van Nederland als van andere Europese landen. Klaas had alle begrotingen als een spreadsheet in zijn hoofd zitten.
Klaas was onder meer mede-instrumenteel bij de complete hervorming om de Pensioenverordening van ambtenaren (APFA) die onbetaalbaar dreigde te worden, financieel solvabel te maken binnen een nieuw duurzaam stelsel. Met Klaas zijn adviezen wisten we het AOV-stelsel te redden. Stapsgewijs trokken we die uit een enorm dal. Klaas adviseerde bij de versobering van de rechtspositie van politieke ambtsdragers en gewezen politieke ambtsdragers. Nachtenlang hebben we samen gebrainstormd en geworsteld over de droom een algemeen pensioen voor alle werknemers in te voeren. Ik zie dat nog altijd als een van de grote mijlpalen van onze samenwerking. Ook was Klaas uiterst belangrijk bij het voorbereiden en uitwerken van de akkoorden voortkomend uit de Sociale Dialogen die de basis vormden voor het beleid tijdens mijn twee regeringsperioden. Klaas had belangrijke bijdragen bij regeerakkoorden en hielp elk jaar met het opstellen van de ontwerp-Landsbegroting waarin het beleid voor dat jaar verwerkt werd.
Stedelijke, wijken- en scholenvernieuwing, restauratie van monumenten, aanleg van grote infrastructurele werken, transitie naar 100% duurzame energie, koopkrachtverbetering en versterking van de sociale cohesie in de Arubaanse maatschappij waren ook kerndoelen in onze regeerperiodes. Dit waren niet direct de sterkste kanten van Klaas, maar ook hier wist hij vanuit zijn methodologische aanpak adviezen te geven om het beleid in zijn integraliteit te versterken.
Klaas’ zei altijd tegen mij: Mike, ‘meten is weten’ en dat elk beleid onderbouwd moest zijn. Klaas was een vaak strenge, maar faire leermeester en bovendien een dierbare vriend voor ons allemaal.
Zo gedreven als hij was in zijn werk, zo verwaarloosde hij vaak zijn gezondheid. Hij was daar ook zeer praktisch en berekenend in. Meerdere keren werd hij opgenomen in het ziekenhuis op Aruba. En als ik naast zijn ziekbed zat, vertelde hij mij zeer zakelijk en helemaal doorgerekend dat als hij die ader zou vervangen en die operatie zou ondergaan hij kans maakte op nog zoveel levensjaren. Daarbij noemde hij precies het aantal jaren die hij erbij zou kunnen winnen met specifieke ingrepen. Als emotioneel Arubaan, als vriend luister je dan met rillingen naar dat zakelijke relaas over zijn inschatting van zijn nog overblijvende levensjaren. Maar ook hier gold voor Klaas: meten is weten.
We worden gevormd door de invloed van anderen, onder wie degenen die we hebben leren kennen en van hen die ons zijn voorgegaan. Hun gedachtegoed, wijsheden en voorbeelden blijven als overlevering in ons midden, lang nadat zij er niet meer zijn.
Zo zal het ook zijn met Klaas. Rust in vrede, mijn vriend. We zullen je nooit vergeten. Onze innige deelneming aan Net en de gehele familie Tuinstra.
Mike Eman
Minister-President van Aruba (2009-2017)
